Γιατί δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε ορθολογικά;

Υπάρχει ένα κλασικό πείραμα ψυχολογίας, στο οποίο οι συμμετέχοντες κάθισαν μπροστά από δύο μπολ, το ένα γεμάτο με μπισκότα σοκολάτας και το άλλο με ραπανάκια.

Στους μισούς συμμετέχοντες επιτράπηκε να τρώνε ό, τι θέλουν – και όπως ήταν αναμενόμενο, σχεδόν όλοι έφαγαν μπισκότα. Στους άλλους μισούς επιτράπηκε να φάνε μόνο τα ραπανάκια, και όχι τα μπισκότα σοκολάτας – και φυσικά έφαγαν ελάχιστα ραπανάκια.

Όταν το πείραμα τέλειωσε οι συμμετέχοντες μεταφέρθηκαν σε άλλο δωμάτιο ώστε να συμπληρώσουν ένα πολύπλοκο παζλ. Όσοι είχαν φάει τα μπισκότα σοκολάτας προσπάθησαν για αρκετή ώρα. Αντιθετα, όσοι μπορούσαν να φάνε μόνο ραπανάκια, εγκατέλειψαν πολύ νωρίτερα την προσπάθεια.

Η εξήγηση: Η προσπάθεια συγκέντρωσης στο να μην φάνε τα μπισκότα, είχε ως αποτέλεσμα να δαπανήσουν διανοητική ενέργεια, οπότε στην συνέχεια είχαν λιγότερη διαθέσιμη ενέργεια για το παζλ που τους είχε ανατεθεί να φτιάξουν. Σε όρους ψυχολογίας, αυτό ονομάζεται εξάντληση του εγώ. Ο προμετωπιαίος φλοιός, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το μέτωπο, εργάζεται σκληρά όταν επικεντρώνεται σε μια διανοητική εργασία (όπως το να μην φάει τα μπισκότα). Ενώ αποτελεί μόνο το 4-5% του όγκου του εγκεφάλου, καταναλώνει πολύ περισσότερη σωματική ενέργεια όταν πιέζεται. Έτσι, όταν η ενέργεια εξαντληθεί, ο εγκέφαλος είναι κυριολεκτικά πολύ κουρασμένος.

Αυτό μπορεί να ακούγεται χαριτωμένο, και όχι κρίσιμο. Ωστόσο, έχει επιπτώσεις για τους πολίτες σε μια ελεύθερη κοινωνία. Η δημοκρατία εξαρτάται από εμάς, να απαιτεί να σκεφτόμαστε τα θέματα που μας απασχολούν. Όπως το έθεσε ο Τζέφερσον: «Μπορούμε να ανεχόμαστε το λάθος, εφ ‘όσον όμως υπάρχει ελευθερία σκέψης για την καταπολέμησή του». Αλλά τι θα γινόταν αν η σκέψη δεν είναι διαθέσιμη; Αν ο εγκέφαλος μας δεν έχει την απαραίτητη ενέργεια για να σκέφτεται με διαύγεια σχετικά με τις κοινές ανησυχίες μας;

Βέβαια, αυτό το πρόβλημα δεν είναι καινούριο. Όμως καθόσον η ποσότητα, η ταχύτητα και η πολυπλοκότητα των πληροφοριών πολλαπλασιάζεται, το πρόβλημα αυξάνει. Η ποσότητα των δεδομένων στον κόσμο, διπλασιάζεται σχεδόν κάθε δύο χρόνια. Φτάνει σε μας κάθε λεπτό , μέσω web, κινητής τηλεφωνίας, υπολογιστή, δορυφορικής και καλωδιακής τηλεόρασης, καθώς και σε έντυπη μορφή. Δεν φαίνεται να μπορούμε (ή να θέλουμε) να το σταματήσουμε. Τα δεδομένα είναι επίσης πιο πολύπλοκα, δυσκολεύοντας μας για την κατανόησή τους. Απλά κάντε ένα οποιοδήποτε ερώτημα σε μηχανή αναζήτησης και θα έχετε χιλιάδες αποτελέσματα. Ακόμα και η αναζήτηση για τα ραπανάκια οδηγεί σε πολλές σελίδες αποτελεσμάτων,

Όμως τα δημόσια ζητήματα – τα δεδομένα, η συζήτηση, και οι αποφάσεις για το ποιοι είμαστε, πώς ζούμε, τι έχει αξία, ποιες πολιτικές και προγράμματα μας ωφελούν (ή μας βλάπτουν), και ποιος θα πρέπει να μιλάει για εμάς στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία μας – είναι ένα πολύ δυσκολότερο θέμα από τα ραπανάκια. Και τι γίνεται αν είμαστε πάρα πολύ κουρασμένοι διανοητικά για να σκεφτούμε για τα περίπλοκα αυτά θέματα;

Ο εγκέφαλος έχει μια στρατηγική αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων. Εφαρμόζει απλές ρουτίνες που δεν απαιτούν συνειδητή σκέψη. Μερικές από αυτές τις ρουτίνες είναι ουσιώδεις και λειτουργούν αρκετά καλά – όπως είναι η οδήγηση για τον τόπο εργασίας μας, ένα πολύπλοκο έργο που μπορούμε να εκτελέσουμε με λίγη διανοητική ενέργεια. Αλλά αυτή η στρατηγική μπορεί να μας βάλει σε μπελάδες όταν χρησιμοποιούνται ρουτίνες που δεν ανταποκρίνονται στον πραγματικό κόσμο. Ταστερεότυπα που έχουμε για τους ανθρώπους, τα κόμματα και τους πολιτικούς είναι παραδείγματα που ενώ μας εξοικονομούν διανοητική ενέργεια, εντούτοις βραχυκυκλώνουν τη σκέψη μας. Υποθέτουμε πράγματα για τους άλλους με βάση που ανήκουν, αλλά αυτά τα στερεότυπα συχνά μας οδηγούν να αδικήσουμε τις προθέσεις των άλλων, τις δράσεις τους, και τις ικανότητες τους.

Υπάρχει διέξοδος από αυτό το πρόβλημα. Λέγεται ποικιλομορφία. Δημιουργώντας ένα περιβάλλον γύρω μας με ανθρώπους που έχουν διαφορετικές απόψεις από εμάς, προσφέρει ένα αντίβαρο στη δική μας ψυχική εξάντληση και τα λάθη μας. Δυστυχώς, όπως φαίνεται πως φροντίζουμε να εξαλείψουμε την αναγκαία ποικιλομορφία από γύρω μας. Επισκεπτόμαστε δικτυακούς τόπους που αντανακλούν τις υφιστάμενες απόψεις μας. Κάνουμε παρέα με φίλους που μοιράζονται παρόμοιες ιδέες. Ζούμε σε γειτονιές με ανθρώπους «όπως εμείς». Παρακολουθούμε ειδήσεις από κανάλια που συμφωνούν με τις απόψεις μας. Κρίνουμε τις αντίθετες απόψεις ως μεροληπτικές, διότι προέρχονται από ανθρώπους και ομάδες που δεν γνωρίζουμε και δεν εμπιστευόμαστε.

Ο κίνδυνος και η ειρωνεία για όλους μας, είναι ότι ενώ μας παρέχονται οι πληροφορίες και τα δεδομένα για να λαμβάνουμε τις πιο σωστές και τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την κοινή μοίρα μας, εντούτοις δεν μπορούμε να επωφεληθούμε από αυτή την δυνατότητα.

Δεν υπάρχει απλή λύση σε αυτό το πρόβλημα. Αλλά θα ήταν μια καλή αρχή, αν αναγνωρίζαμε ότι συχνά χρησιμοποιούμε απλοϊκές διανοητικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της δική μας διανοητικής εξάντλησης, και ότι έτσι θέτουμε σε κίνδυνο τη δημοκρατία.


ΠΗΓΗ

διάφορα , Παράξενα , πολιτική , Τζέφερσον , υπερεξάντληση εγώ , ψυχολογία , a-διάφορα ,

Βαθμολόγησέ το!

{[['']]}